Postawy twórcze Reja i Kochanowskiego CD

Kolejną postawą jest bunt wobec zastanej rzeczywistości. Problem ten możemy analizować wielopłaszczyznowo. Z jednej strony bunt przeciwko ustrojowi, słabostką i wadom narodowym, z drugiej niezgoda na własny los- co szczególnie widoczne jest w twórczości Kochanowskiego, w utworach napisanych bezpośrednio po śmierci Urszulki.

Brak akceptacji politycznej widoczny jest w tekstach obu twórców, w przypadku Reja, doskonale widać to w „Krótka rozprawa między trzema osobami panem, wójtem a plebanem” W której autor „wyszydza” warstwy społeczne ówczesnej Polski. Księdzu zarzuca się, że:

„mało śpiewa, wszystko dzwoni,

 Msza nie była jako łoni”( M. Rej, Krótka rozprawa...),

wójta oskarża się o pijaństwo, brak zainteresowania sprawami kraju, panu zarzuca się interesowanie się tylko własnym losem.

Pieśń V ksiąg wtórych „O spustoszeniu Podola” Jana Kochanowskiego ma podobny charakter, stanowi jednak nie tylko brak akceptacji, ale również apel patriotyczny, dzięki któremu poeta ma nadzieję, zmienić stosunek obywateli do kraju. Przedstawia on obraz Polski jako przygnębiający, już na samym początku pieśni czytamy:

 „Wieczna sromota i nienarodzona/

Szkoda Polaku! Zmienia spustoszona”.

Moim zdaniem postawa pokazania możliwości buntu również zasługuje na jak najszybsze uznanie, twórcy pokazują, że nie należy biernie poddawać się rzeczywistości i zastałemu losowi.

Jako następną postawę możemy wyróżnić niezgodę na los, który zgotował nam Bóg. Załamanie owego światopoglądu występuje silnie w przypadku Jana z Czarnolasu. Po śmierci swojej córki nie ufa już Bogu, którego tak wielbił i wychwalał w „hymnie”, nie wierzy Fortunie i ślepemu losowi. Nie może się, bowiem pogodzić ze śmiercią swojego dziecka. Przestaje wyznawać idee stoicyzmu, ponieważ wiara w tę filozofię nie uchroniła go przed tak ogromną stratą!

Oczywistym jest, że wątki biograficzne, czy też autobiograficzne wkraczają do utworów poetów. Ich poezja jest wtedy bardziej autentyczna a opisywane wydarzenia, ból i strata są prawdziwe. W tym rozumieniu postawa twórcza poety z Czarnolasu jest „czystą prawdą”. W XIX Trenach poeta wyraża żal po stracie swojej córki. Opłakuje ją, tęskni za nią, przypomina sobie najmilsze chwile jakie z nim spędziła, ponieważ Urszulka:

 „za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała, a „teraz wszystko umilkło, szczere pustki w domu”... ” ( Tren VIII)

W Trenach widać autentyczność, prawdziwy ból i stratę, niezależnie od tego, czy jak pisze J. Pelc uznamy, że bohaterem „Trenów” jest przede wszystkim Kochanowski, czy też nie. Treny są niewątpliwym wyrazem żalu, dowodem na załamanie się dotychczasowego porządku, ładu, stanowią moment przełomowy w całej twórczości Kochanowskiego.

Owa niezgoda na los jest nieco odmienną postawą, moim zdaniem związana z faktami biograficznymi, a z cierpieniem trudno dyskutować a zatem trudno dokonać jednoznacznej oceny owej strategii.

Kolejnym przykładem postawy twórczej jest refleksja. W przypadku opisywanych twórców może przybierać ona rozmaitą formę. Z jednej strony mamy do czynienia z refleksją na temat Boga, życia, świata, śmierci, z drugiej z tą dotycząca losów kraju i Polaków.

Oba typy refleksji są silnie widoczne zarówno u Reja, jak i Kochanowskiego. Warto również zwrócić uwagę na formę utworów, wyrażających refleksję. Są to, bowiem zarówno utwory o wzniosłej formie i treści, np. pieśni, jak i takie, które owe refleksje przekazują w sposób humorystyczny, np. fraszki, figliki. Więcej znajdziesz na naszej  stronie, patrz tutaj

Rej i Kochanowski - postawy twórcze

Postawa twórcza ewoluuje, zmienia się wraz z danym człowiekiem. Wszystko co otacza ma wpływ zarówno na jej zmianę, jak i kształtowanie. W przypadku Reja i Kochanowskiego również zauważalne są zmiany postaw. W ich przypadku zmiany kształtowane były na dwa odrębne sposoby: w przypadku Kochanowskiego zmiana światopoglądowa nastąpiła po śmierci córki, natomiast w przypadku Reja w wyniku stopniowego nabierania doświadczenia życiowego, a tym samym zmianie poglądów. Trudno jednoznacznie dokonać oceny owych postaw.

            2.Pomimo różnic w kształtowaniu postaw tych twórców w ich dorobku możemy znaleźć utwory o podobnej wymowie, zarówno pod względem treści jak i formy. „Zwierzyniec” Reja przypomina zabawne „Fraszki” Kochanowskiego, opis przyrody i jej wszechogarniającej mocy odnaleźć możemy w „Pieśniach” Jana z Czarnolasu oraz „Żywocie człowieka poczciwego” Reja. Podobieństwo tematyczne- poruszanie problematyki politycznej i społeczno- obyczajowej możemy zaobserwować w „Odprawie posłów greckich” Kochanowskiego oraz „Krótka rozprawa między trzema osobami panem, wójtem a plebanem” Reja. Taka strategia jest moim zdaniem pożądana i bardzo korzystna w każdej epoce.

            Jak już wcześniej mówiłem postawy twórcze determinowane są przez rozmaite czynniki, podlegają zatem wielopłaszczyznowej ocenie. W przypadku opisywanych twórców jednym z najważniejszych czynników jest światopogląd epoki. Obaj tworzą w epoce renesansu, w której dominującymi filozofiami były: stoicyzm i epikureizm. Właśnie wokół tych dwóch nurtów filozoficznych koncentrują się utwory Reja i Kochanowskiego. Ukazują oni z jednej strony akceptację życia i świata (stoicyzm), jak i możliwość czerpania z nich tego, co ulotne, zmienne, radość z każdego przeżytego dnia zgodnie z hasłem epoki „carpe diem” (epikureizm), co uważam za doskonałą strategię.

            Postawa akceptacji, radości z zastanego życia widoczna jest w „Pieśniach”. Najlepiej zobrazuje ją „Pieśń XXV”. Utwór  ten stanowi pochwałę Boga, ukazuje jego zamysł twórczy:

„bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!

Twoja łaska, twoja dobroć, nigdy nie ustanie”.( Pieśń XXV, księgi wtóre)

Ukazuje człowieka zadowolonego ze świata.

Widzimy człowieka na tle zmieniających się pór roku:

„Tobie k’ woli rozliczne kwiaty Wiosna rodzi,

Tobie k’woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi... ”.( Pieśń XXV, księgi wtóre)

Podobną postawę obserwować można w „Żywocie człowieka poczciwego” M. Reja, który przedstawia człowieka na tle natury, która jest dla niego największym dobrem i szczęściem:

 „... rok jest na czworo podzielon: naprzód wiosna, więc lato, potem jesień i zima”.